مسائل حقوق بشری و برنامه موشک‌های بالستیک ایران از مواردی است که به گفته دیپلمات‌های غربی بایستی در ادامه مذاکرات مورد بحث قرار گیرد.
پس از آغاز و اجرای گام نخست توافقنامه ژنو بین ایران و گروه موسوم به 1+5 در راستای اقدام مشترک، دو طرف خود را برای‌توافق هسته‌ای در قالب گام نهایی آماده می‌کنند. درحالی‌که گروه مذاکره‌کننده ایرانی اعلام کرده که تهران تحت هیچ شرایطی با غرب در زمینه برنامه موشک‌های بالستیک مذاکره نخواهد کرد و مسائل دفاعی خط قرمز ایران هستند، اما کاخ سفید بلافاصله نسبت به این اظهارات واکنش نشان داد و اعلام کرد که خواستار مطرح شدن این مسئله در مذاکرات هسته‌ای است و درخواست می‌کند این مسئله تحت توافق نهایی حل شود. به گفته برنادت میهان، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا طبق برنامه اقدام مشترک، پیش از اینکه یک راه‌حل نهایی حاصل شود، ایران باید به قطعنامه‌های شورای امنیت در زمینه برنامه هسته‌ای‌اش بپردازد. او مدعی شده است: قطعنامه 1929شورای امنیت سازمان ملل همه فعالیت‌های مربوط به موشک‌های بالستیک را که توانایی پرتاب تسلیحات هسته‌ای را دارند ازجمله پرتاب این موشک‌ها منع می‌کند. بنابراین در جریان مذاکرات جامع، باید به این مسئله پرداخت. وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا نیز پیش از این موضعی مشابه اتخاذ کرده بود. چنین موضعگیری‌ها و اظهارنظرهایی طی روزهای اخیر با توجه به شروع گام نهایی مذاکرات سبب ورود مجلس شورای اسلامی و بعد هم شورای امنیت ملی به موضوع مذاکره بر سر موشک‌های بالستیک شده است. این مسئله در حالی است که در آستانه سی و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، نسل جدید موشک بالستیک برد بلند با کلاهک بارانی و موشک جدید «بینا» که یک موشک هوا به سطح و سطح به سطح با هدایت لیزری است، با موفقیت مورد آزمایش قرار گرفت.
با وجود گمانه‌های بسیار در این خصوص، موشک‌های بالستیک، به‌عنوان نماد فناوری و توانایی صنعت موشکی رکن اصلی دکترین دفاعی جمهوری اسلامی را تشکیل داده، و به‌دلیل تنوع، قدرت و دقت آنها می‌تواند معادلات بسیاری را در مقابله با جمهوری اسلامی ایران بر هم بزند.
گرایش در به‌کارگیری موشک‌های بالستیک و پویش در زمینه ساخت و بهینه‌سازی جدای از موشک‌ها و راکت‌های کوتاه برد را بایستی در سال‌های دفاع‌مقدس بازخوانی و بازیابی کرد؛ زمانی که موشک‌های اسکاد عراقی، فرماندهانی چون شهید حسن تهرانی مقدم را در اندیشه مهندسی معکوس ساخت موشک قرار داد.
موشک‌های بالستیک در برآورد توان دفاعی کشورها جزو تسلیحات راهبردی قلمداد شده و به‌صورت عمودی شلیک شده و با اوجگیری، رفته رفته به سمت هدف جهت می‌گیرند. این موشک‌ها به‌طور معمول پس از خاموش شدن موتور (پیشران) قابل هدایت نبوده و بنا بر قوانین علم بالستیک مسیر خود را تا رسیدن به زمین، روی مداری بیضوی که محل هدف یکی از کانون‌های آن است، طی می‌کنند.
در گام نخست، گونه‌ای از موشک اسکاد که از نوع بی‌آن بود با نام شهاب-1 به تولید رسید که از روی پرتابگر همان موشک شلیک می‌شد. شهاب-1به‌عنوان یک موشک کوتاه برد تک مرحله‌ای سوخت مایع با پرتابگر متحرک که هدایت آن از نوع اینرسی است سرآغاز برنامه موشک‌های بالستیک ایران شد. نوع دوربردتری از موشک اسکاد سی و یا یک توسعه بومی از شهاب-1منجر به تولید موشک سوخت مایع یک مرحله‌ای شهاب-2 شد که ضمن افزایش درصد بومی‌سازی اجزای سازنده، بهسازی‌هایی نیز در زمینه‌های مختلف خصوصاً برد داشت. این موشک از نظر ابعاد تفاوتی با شهاب-1 نداشت، ولی با رسیدن به اهدافی در فاصله 500کیلومتری در حدود 67درصد برد بیشتری دارد. رسیدن به دانش طراحی و تولید موشک‌های با قابلیت اطمینان منجر به رشد برنامه موشکی ایران شد، به‌طوری که چند نمونه مختلف از شهاب-3با برد بیشتر، سرجنگی متفاوت و تغییراتی در شکل دماغه توسعه داده شد.
شهاب-۳ موشک بالستیک میان‌برد سوخت مایع است که براساس موشک نودونگ طراحی شده است. نخستین نسخه شهاب-۳ در تابستان ۲۰۰۳ وارد خدمت در نیروهای مسلح ایران شد. برد این موشک با کلاهک ۱۲۰۰ کیلویی تا ۱۳۰۰ کیلومتر، با کلاهک یک تنی تا ۱۵۰۰ کیلومتر و با کلاهک ۸۰۰ کیلویی تا ۱۷۰۰ کیلومتر اعلام شده‌است. موشک شهاب-۳-ب نیز دارای کلاهک هزار کیلوگرمی است. این موشک دارای درصد خطای ۳۰۰متر است و به سامانه موقعیت‌یاب جهانی مجهز شده‌است. این سامانه این امکان را می‌دهد که حتی پس از پرتاب‌شدن و درصورت نیاز به تصحیح مسیر، جهت و موقعیت موشک تغییر پیدا کرده و در نتیجه موشک به اهداف احتمالی بهتر و دقیق‌تر هدایت شود. البته موشک‌های قدر، خانواده‌ای از موشک‌های سوخت مایع هستند که نمونه‌های مختلفی از آنها ساخته شده است. به‌عنوان مثال موشک قدر. اف بردی در حدود 1950کیلومتر داشته و دارای فرم دماغه 3 مخروطی است که نیروی پسای کمتر و پایداری دینامیکی بیشتری دارد.
موشک سجیل تلفیقی از چندین فناوری به‌دست آمده در برنامه موشکی ایران به شمار می‌رود. به کمک فناوری سوخت جامد، این موشک در زمان بسیار کوتاه چند دقیقه آماده شلیک شده، تا مدت‌ها بدون نیاز به تخلیه سوخت که در موشک‌های سوخت مایع مورد نیاز است می‌تواند در محل اختفا یا انبار نگهداری شود. این موشک به‌دلیل استفاده از سوخت جامد به سرعت و ظرف چند دقیقه آماده پرتاب شده و پس از شلیک نیز پرتابگر آن به سرعت محل را ترک می‌کند. این ویژگی باعث کاهش احتمال نابودی موشک قبل از پرتاب میشود. همچنین به‌دلیل شتاب بسیار بالای سجیل امکان ردگیری آن برای دشمن در فازهای اولیه پرتاب بسیار کم و عملآً شانس دشمن برای انهدام سجیل طی پرواز ناچیز است. برد سجیل نیز 2000کیلومتر بوده، و تاکنون در 2نمونه سجیل 1و 2معرفی شده که خود نشانگر تلاش صنایع مربوطه برای بهسازی آن است. این موشک از نوع دو مرحله‌ای بوده که پس از اتمام سوخت مرحله اول، این بخش از موشک جدا شده و مرحله دوم روشن میشود. با اینکار بخشی از جرم بدنه که خالی شده و بار اضافه محسوب میشود از موشک جدا شده و به افزایش برد کمک می‌کند.
موشک فاتح 110یا NP-110یک موشک بالستیک استراتژیک با برد کوتاه است. این موشک از یک موتور تک مرحله‌ای که با سوخت جامد کار می‌کند، بهره می‌برد. فاتح 110موشکی سطح به سطح است که با استفاده از سوخت جامد توانایی هدف قرار دادن اهدافی در 200کیلومتری را داراست. این موشک در سپتامبر 2002تست نهایی خود را با موفقیت انجام داد. فاتح 110از راداری داخلی و الکترو اپتیکالی برای هدایت خود استفاده می‌کند که به آن دقتی بسیار دقیق بخشیده است. این موشک زمین‌به‌زمین هدایت‌شونده، ازجمله موشک‌های کوتاه برد است که از سوخت جامد بهره می‌برد. استفاده از روش‌های هدایتی نوین و سیستم نقطه‌‌زنی که روی این موشک نصب شده است، در آزمایش پروازی، توانایی موشک در اصابت به هدف بدون انحراف اثبات شد و علاوه بر افزودن قابلیت جدیدی به توانمندی‌های عملیاتی نیروهای مسلح، ایران جزو معدود کشورهای تولید‌کننده این نوع از موشک در سطح دنیاست.
موشک عاشورا نیز نماد دستیابی به موفقیت بزرگ در فناوری‌های موشکی ایران است. این موشک بالستیک میان برد دو مرحله‌ای، به جای فناوری سوخت مایع استفاده‌شده در موشک شهاب از موتورهای راکت سوخت جامد بهره می‌گیرد که به‌طور چشمگیری زمان راه‌اندازی و استقرار موشک را کاهش می‌دهد و باعث کاهش مقدار زمان هشدار برای دشمن وافزایش دقت موشک میشود. همچنین شعاع برد عملیاتی موشک خلیج‌فارس 300کیلومتر بوده و این موشک به‌صورت هدایت ترکیبی عمل می‌کند؛ به‌طوری که جست‌وجوگر آن در فاز نهایی، روی هدف قفل کرده و در این حالت، هرگونه شناور دشمن هیچ راه گریزی از اصابت موشکی که کلاهکی با حدود 650کیلوگرم مواد منفجره دارد، نخواهد داشت.
آخرین نمونه ساخته و معرفی شده از موشک‌های بالستیک سوخت مایع ایرانی قیام-1نام دارد که در رده میان‌برد طراحی شده و آن را حاصل 25سال تلاش کشور در زمینه موشک‌های سوخت مایع بالستیک می‌دانند. همچنین قیام را دروازه ورود ایران به عرصه جدید در ساخت موشک‌های بالستیک نامیده اند؛ موشکی که نداشتن بالک به‌عنوان یکی از ویژگی‌های آن، علاوه بر افزایش سرعت، قابلیت پرتاب موشک از انواع لانچرهای خاص را به آن می‌دهد. سرعت آماده‌سازی و شلیک موشک قیام، یکی دیگر از ویژگی‌های مهم آن است و البته تمامی ویژگی‌ها از قبیل جنس، مواد و دیگر خصوصیات نیز در این موشک رادارگریز مدنظر قرار گرفته است. همچنین قیام را بایستی نمونه باز طراحی شده موشک شهاب-2 دانست که مزیت‌های بیشتری نسبت به آن دارد. موشک قیام قابلیت شلیک از سکوهای سیار و ثابت زمینی را دارد، اما مهم‌ترین قابلیتی که در آینده می‌توان برای آن درنظر گرفت این است که این موشک در دریا نیز قابلیت شلیک داشته باشد. بدنه قیام مانند موشک‌های آر-27روسی یا موشک دانوش هندی برای حمل کانتیری روی کشتی‌های تجاری و نظامی و سکوهای پرتاب زیردریایی مناسب است.
با این حال، برآورد جهتگیری کلی دکترین دفاع جمهوری اسلامی و بازخوانی چندباره توان موشکی ایران خصوصاً موشک‌های بالستیک همراستا با فناوری هسته‌ای نشان می‌دهد که قواعد و اصول ایران در استراتژی‌های نظامی، بر پایه جنگ‌های بازدارنده، نامتقارن و فرسایشی بنا نهاده شده است. به‌واقع، دکترین نظامی ایران همچنان دفاعی است و به‌منظور کند کردن تهاجم، حمله نامتقارن به منافع اقتصادی، سیاسی، و نظامی دشمنان خود و تحمیل یک راه‌حل دیپلماتیک به دشمان در عین اجتناب از هرگونه مصالحه‌ای که منافع اصلی‌اش را به چالش بکشد، طراحی شده است. توانمندی‌های روزآمد و دستیابی به قابلیت‌های جدید در چارچوب دکترین دفاعی و بازدارندگی همواره مورد تأیید و تأکید مقامات جمهوری اسلامی ایران بوده است؛ چنان‌که مقامات ایرانی همواره امنیت جمهوری اسلامی را در پیوند با امنیت کشورهای منطقه و گسست با نیروهای غیربومی و بیگانه دانسته‌اند.
این مهم در حالی است که طی چند سال اخیر تمرکز صنعت دفاعی ایران در کنار دیگر پیشرفت‌ها و توانمندی‌ها روی صنعت موشکی بوده است. برگزاری رزمایش‌های موشکی پیامبر اعظم که تاکنون 7مرحله از آن برگزار شده، به نوعی جشنواره توانمندی‌های صنعت موشکی ایران محسوب میشود. با وجود ابراز نگرانی کشورهای اروپایی و آمریکا از این موضوع، اما رسانه‌های ارتباط جمعی این اقدام را یک پیام هشدار ایران برای دشمنانش به‌ویژه آمریکا و اسرائیل و نیز نشان از عدم‌کارآمدی فشارهای تحریمی غرب تحلیل می‌کنند. شلیک از قلب ایران به دل کویر، پیام روشن مانورهای موشکی جمهوری اسلامی ایران برای کشورهایی است، که با ادبیات کهنه و فرسوده «همه گزینه‌ها روی میز است» تلاش دارند، تا به حفظ فضای سنگین سیاسی بر بستر جمهوری اسلامی مبادرت ورزند؛ ضمن اینکه دغدغه‌های نابهنجار ایالات متحده در توجیه سپر دفاع موشکی شرق اروپا در چک و لهستان در حالی است که توان موشکی ایران متعارف و صرفاً در چارچوب دکترین‌های امنیتی ایران برای دفاع بازدارنده قابل ارزیابی است. نیروهای مسلح ایران موشک‌های نزدیک برد، میان برد و دور برد بسیاری در اختیار دارد که برخی از آنها قادرند اهدافی را در شمال سرزمین‌های اشغالی، جنوب اروپا و پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه خلیج‌فارس و کشورهای عرب منطقه مورد اصابت قرار دهند.
